خانه مقالات گذشت و بخشش در زندگی

گذشت و بخشش در زندگی
با نگاهی به داستان حضرت ابراهیم (ع) و عید قربان

ایثار و گذشت _حضرت ابراهیم (ع)_ یک نماد است برای مؤمنانی که می‌خواهند راه حقیقت را طی کنند. طی کردن این راه، بدون گذشت، امکان ندارد.
در همه‌ی امتحان‌های ما پای یک ایثار و یک گذشت به میان می‌آید: گذشتن از جان، مال، حرف دیگری، اصرار و لجاجت اطرافیان و یا گذشتن از عزیزانی مثل فرزند (۱). گذشت و بخشش در زندگی ما چه جایگاهی دارد؟  

گذشتن از شیطان و موانع
شیطان همیشه در کمین ماست و به سراغمان می‌آید. موانعی را سر راهمان می‌گذارد که باید از آن‌ها بگذریم و عبور کنیم؛ ولی در حج ما سراغش را می‌گیریم. انگار خدا می‌خواهد بگوید که «زین به پشت» دیگر بس است. وقت آن رسیده که «پشت به زین» در آید. شاید همه حج را بشود در همین جمله کوتاه خلاصه کرد که: می‌توان به شیطان سواری نداد (۲). 
وقتی شیطان تصمیم گرفت تا ابراهیم و اسماعیل و هاجر را در منطقه جمرات فریب بدهد، و وسوسه‌شان کند؛ آن‌ها به خدا پناه بردند و شیطان را رمی کردند (۳). در زندگی‌، ما شیطان را سنگسار می‌کنیم؟ یا شیطان، ما را؟

گذشتن از اسماعیل (ع)
ابراهیم (ع) در برابر خواست خدا تسلیم بود و فرزندش را به قربانگاه برد. ما هم «باید اسماعیل‌ خودمان را بشناسیم و به قربانگاه ببریم. اسماعیل ما، عزیزترین فرد ما، چه کسی یا چه چیزی است؟ هر چه در چشم ما جای اسماعیل را دارد باید از دل خارج کنیم تا آزاد شویم و بتوانیم به سوی خدا پرواز کنیم» (۴). خدای ابراهیم نمی‌خواهد که اسماعیل‌ها از بین بروند، می‌خواهد که ابراهیم‌ها آزاد شوند (۵).

 اثر تربیتی گذشت و بخشش تنها شامل گذشتن از خود و هوا و هوس‌های نفسانی نمی‌شود؛ ما نسبت به دیگران در زندگی خانوادگی، بذل مال و... هم مسئولیم. تامل در سیره زندگی بزرگان به ما کمک می‌کند تا میزان گذشت خود را در شئون مختلف زندگی محک بزنیم. تلاش کنیم از اشتباهات سهوی و عمدی اطرافیان تا زمانی‌که به وظایف دینی‌مان لطمه نزده بگذریم. 

گذشت در زندگی مشترک
مواظب باشیم چیزهایی که ما را از هم گله‌مند و بیزار می‌کند، انجام ندهیم. برای این کار درست نگاه کنیم، ببینیم شوهر ما یا زن ما روی چه چیزهایی خیلی حساس است، از آن‌ها اجتناب کنیم. وقتی می‌توانیم از خریدن فلان‌چیز، یا رفتن به فلان‌جا به‌خاطر راحتی و آسایش شوهر گذشت کنیم، بگذریم؛ یا اگر می‌دانیم که همسرمان از این عادت ما بدش می‌آید، تکرارش نکنیم و بی‌اعتنا نباشیم(۶). 
اگر همسران نسبت به هم با سخت‌گیری و موشکافانه رفتار کنند، مشاجره بین آن‌ها همیشگی خواهد بود. بهتر است با در نظرگرفتن مصالح بزرگ‌تری مثل سلامت فرزندان، و با مقدم داشتن «ما» بر «من» آرامش، صفا و صمیمیت را به خانه بازگردانیم (۷). 

 گذشتن از یک حرف
از حرف‌های کوچک همدیگر بگذریم و آن‌ها را مرتب یادآور نکنیم. کدورت‌ها را لابه‌لای محبت، ذوب کنیم (۸). بدترین مردم کسی است که از لغزش‌ها (مردم) نمی‌گذرد و عیب‌ها (آن‌ها) را نمی‌پوشاند (۹). 

گذشتن از مال
 بخشیدن مال تنها برای پر کردن خلاءهای اجتماع و سیرکردن شکم گرسنگان نیست؛ فلسفه انفاق، انسان‌سازی است. انسان‌ها در سایه گذشت‌ها، بخشش‌ها و ایثارها روحشان روح انسانی می‌گردد. 
نداشتن و ندادن کمال نیست، شخصی که می‌تواند داشته باشد بایستی به دست بیاورد و با دادن مال، خودش را تکمیل کند. به دست آوردن و از خود جدا ساختن عامل سازندگی انسان است(۱۰). و مراقب باشد با ریاکاری، تظاهر و‌خودنمایی، عملش را ضایع نکند. ائمه اطهار علیهم السلام خوی و عادتشان این بود که مخفیانه به این و آن کمک کنند؛ تا افراد محتاج احساس ذلت و خواری در خود نکنند و روحیه و شخصیتشان درهم شکسته نشود (۱۱).  

منابع:
۱. برگرفته از بیانات رهبری «۱۳۸۹/۰۸/۲۶».
۲. سفر به قبله، هدایت الله بهبودی، ص۵۱.
۳. از میقات تا عرفان، عبدالله درویش، ص۱۴۹.
۴. همان، ۱۵۵. 
۵. حقیقت حج، علی صفائی حائری، ص ۱۷۶
۶. مطلع عشق، ص ۱۲۷.
۷. اخلاق و زندگی، علی اکبر کلانتری، ص ۲۱۴.
۸. مطلع عشق، ص ۱۲۷.
۹. غررالحکم، عبدالواحدآمدی، ص۲۴۵.
۱۰. آشنایی با قرآن، شهید مطهری، ج۲، ص ۶۷_۶۸.
۱۱. حکمت‌ها و اندرزها، شهید مطهری، صص۲۰۶_۲۰۸.

نگارنده سرکار خانم صالحی پژوهشگر کانون رشد و آموزش مربی تراز انقلاب اسلامی