خانه مقالات انسان مؤمن و صفات جامعه ایمانی بخش اول حمایت مادی

انسان مؤمن و صفات جامعه ایمانی (بخش اول: حمایت مادی)

زندگی جمعی همیشه خوب پیش نمی‌رود. گاهی در روابط، اختلافاتی ایجاد می‌‌شود. انسان‌های مؤمن‌، چطور از همدیگر حمایت می‌کنند؟(۱) جامعه ایمانی چه ویژگی‌هایی دارد؟ 
در این یادداشت به برخی ویژگی‌های مؤمنین و حمایت‌های مادی‌شان اشاره می‌کنیم.
 
قرض‌دادن و انفاق
«مؤمن، به مال و دارایی‌اش نمی‌چسبد؛ بلکه آن را در راه خیر صرف می‌کند (۲). این بخشش، هرچیزی را شامل می‌شود: از ثروت گرفته تا انفاقِ علم، هوش، تجربه و نفوذ اجتماعی (۳). بخشش‌های ما چقدر وسعت دارد و همگانی است؟ بُخل‌مان مانع خیررساندن به افراد بیشتر می‌شود؟ یا به راحتی از اموال مورد علاقه‌مان می‌بخشیم؟ (۴) حواسمان به حفظ آبروی فرد مقابل هست؟ و از اموال باارزش کمک می‌کنیم یا فقط از اموال کم‌ارزشِ دست‌وپا‌گیرمان می‌گذریم؟ (۵) 

ترغیب به ازدواج آسان
ازدواج ساده، آسان، بی‌ریا و بی‌تکلف، یکی از راه‌های مهم سلامت جامعه است. چقدر به فکر وساطت در ازدواج یا سروسامان‌دادن جوانان اطرافمان هستیم؟
«با این که ازدواج یک امر اختیارى و بسته به میل طرفین است، تعابیری مثل «انکحوا» «آن‌ها را همسر بدهید» (۶) در قرآن، نشان می‌دهد که افراد جامعه وظیفه دارند مقدمات ازدواج را فراهم کنند. از طریق کمک‌هاى مالى در صورت نیاز، پیدا کردن همسر مناسب، تشویق به مسأله ازدواج، و بالاخره پا در میانى براى حل مشکلاتى که معمولاً در این موارد بدون وساطت دیگران انجام پذیر نیست. مفهوم این آیه به قدرى گسترده است که هر قدم، یا سخن و کمک مالی را شامل مى‌شود» (۷). 

هدیه‌دادن
زندگی جمعی و ارتباطات بیشتر، علاوه بر اثرات سازنده و رشدی که برای افراد دارد، گاهی همراه با ناراحتی، کدورت، کینه و... می‌شود. اهل پیش‌قدم‌‌شدن برای حل اختلافات با هدیه‌دادن هستیم؟ در تعاملات خانوادگی، دوستی، کاری چقدر به اطرافیانمان هدیه می‌دهیم؟ پیامبر (ص) می‌فرمایند: «هديه، دوستى مى‌آورد، برادرى را تازه مى‌کند و كينه را از بین می‌برد. به یکدیگر هدیه بدهید تا به هم محبت پیدا کنید» (۸). 

اطعام
اطعام، یکی از مواردی است که در سیره پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) بر آن بسیار تأکید شده؛ پیامبر (ص) کسی‌ را كه شب با شكم سير بخوابد، درحالی‌که همسايه مسلمانش گرسنه باشد، مسلمان نمی‌دانند (۹). اطعام فقط مخصوص همسایه گرسنه و غذا‌دادن به یتیم و... نیست. در هفته یا ماه، می‌توانیم به بهانه‌های مختلف به دوست، آشنا، همسایه، اهالی محل، همکاران و... با پختن غذای بیشتر، چند قاچ میوه و پخش‌کردن آن‌ها اطعام کنیم.

خدمت‌کردن
گاهی مشکلات اقتصادی، بی‌عدالتی‌ها، بی‌اخلاقی‌ها افراد یک جامعه را از همدیگر دور می‌کند. این فاصله اگر همراه با روحیه تکبر، بی‌خیالی، سوء‌ظن، تجارب قبلی و رفع‌نشدن مسائل گذشته بشوند اعتماد متقابل و ارتباط را خدشه‌دار کرده و روحیه کمک و خدمت را کاهش می‌دهد. سعی کنیم ارتباطاتمان را در بستر یک «جامعه مومن» (۱۰) باز تعریف کنیم. برای خدا کار کنیم (۱۱) و پیش‌فرض‌هایی که مانع خدمت بیشتر می‌شوند مثل: «به من چه؟ فکر می‌کنند بیکارم، آبروم میره اگه این کار رو بکنم، به فلانی نمی‌شه رو داد، همیشه همینه، چیزی تغییر نمی‌کنه و...» را کنار بگذاریم و برای خدا، دلسوزانه برادری کنیم‌.

تأمین نیاز
مسلمان، نسبت به ناراحتی و گرفتاری‌های سایر مسلمانان بی‌تفاوت نیست. از اوضاع و احوال آن‌ها باخبر است. کسی که در این مسائل بی‌تفاوت باشد، در موارد مهم‌تری که در اجتماع رخ می‌دهد هم عکس‌العملی نخواهد داشت. این افراد، خودآگاه یا ناخودآگاه، دچار خودخواهی هستند و جز خودشان و منافع و لذت‌هایشان به هیچ کس فکر نمی‌کنند.
اگر مرجع حاجات مردم شدید، خوشحال باشید که خدا شما را دوست دارد، و چنانچه در خانه یا دفتر کارتان به روی مردم بسته شد و مردم به شما مراجعه نکردند یا نتوانستند مراجعه کنند، بدانید که از رحمت خدا محروم شده‌اید و باید به جای خوشحالی، ناراحت باشید.
پیامبر (ص) کسی را که هر روز، همتش را صرف امور مسلمین نکند و در فکر کارهایشان نباشد را مسلمان نمی‌دانند. مسلمان کسی است که وقتی صدای فریاد و کمک‌طلبیدن را می‌شنود، اجابت می‌کند (۱۲). تأمین نیاز شامل موارد دیگری مثل تامین لباس، سیراب‌کردن، اسکان و جادادن مؤمنین و... هم می‌شود.

مدارا در خرید و فروش
در معاملات به فکر طرف مقابل هستیم یا سود بیشتر؟ «برخورد فرد مسلمان در خرید و فروش با سایر مسلمانان برخوردی حمایتی است، نه سودجویانه و ظالمانه» (۱۳).

منابع:

۱. محوریت اجتماع و پیوستگی در جامعه اسلامی، اتصال به قرآن و اهل بیت (ع) است. «واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه جَمِیعاً وَلاَ تَفَرَّقُوا» «همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید» (۱۰۳ آل عمران).
۲. «قرض» در اصل به معنای قطع‌کردن و بریدن است. تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۲۱۱.
۳. تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۶۴.
۴. «لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ...» «هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد» (۹۲ آل عمران).
۵. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ» «اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد، از چيزهاى پاكيزه‏ اى كه به دست آورده‏ ايد، و از آنچه براى شما از زمين برآورده‏ ايم‏، انفاق كنيد، و در پى ناپاك آن نرويد كه (از آن‏) انفاق نماييد، در حالى كه آن را (اگر به خودتان مى‏ دادند) جز با چشم‏پوشى (و بى‏ ميلى‏) نسبت به آن‏، نمى‏ گرفتيد، و بدانيد كه خداوند، بى ‏نيازِ ستوده (صفات‏) است‏» (۲۶۷ بقره).
۶. (۳۲ نور)
۷. تفسیر نمونه، ج۱۸، صص ۴۵۶-۴۵۸.
۸. «الهَدِيَّةُ تورِثُ المَوَدَّةَ، و تجدر الاُخُوَّةَ، وتُذهِبُ الضَّغينَةَ و تهادوا تحابوا» بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۶۶. 
۹. «فمَا أقَرَّ بي مَن باتَ شَبْعانَ و جارُهُ المسلمُ جائعٌ» (الأمالي للطوسي، ۵۲۰/۱۱۴۵).
۱۰. «انما المومنون اخوه» «جز این نیست که همه مومنین با هم برادرند» (۱۰ حجرات).
۱۱. «الخَلقُ عِيالُ اللّه، فأحَبُّ الخَلقِ إلى اللّه مَن نَفعَ عِيالَ اللّه، و أدْخَلَ على أهلِ بَيتٍ سُرورا» «پیامبر(ص): مردم عائله خدا هستند؛ پس محبوبترين كس نزد خدا، آن است كه به عائله او سود رساند و خانواده‌اى را خوشحال كند»(الكافي، ۲/۱۶۴/۶).
۱۲. «مَنْ اصْبح لا یَهْتمُّ بِامورُ الْمسلمینَ فَلیْس منهم و من سَمِعَ رَجلاً یُنادی یا لَلْمسلمینَ فَلم یُجبه فلیْسَ بِمًسلمٍ» (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۲، ص ۱۶۶، حدیث ۵).
۱۳. مفاتیح الحیاة، ص۲۸۵.

• بخش دوم این یادداشت را اینجا بخوانید.
  
   

نگارنده سرکار خانم صالحی پژوهشگر کانون رشد و آموزش مربی تراز انقلاب اسلامی